Hücre ve Organelleri

FB.5.3.1.1. Bitki ve hayvan hücrelerini temel kısımları ve özellikleri açısından karşılaştırabilme
a) Bitki ve hayvan hücrelerinin özelliklerini belirler.
b) Bitki ve hayvan hücrelerinin benzer özelliklerini listeler.
c) Bitki ve hayvan hücrelerinin farklı özelliklerini listeler.

FB.5.3.1.2. Hücre-doku-organ-sistem-organizma kavramlarını yapılandırabilme
a) Hücre-doku-organ-sistem-organizma kavramlarına ilişkin hiyerarşik ilişkileri ortaya koyar.
b) Hücre-doku-organ-sistem-organizma kavramlarına ilişkin elde ettiği bilgileri uyumlu bir bütün olarak ortaya koyar.

KONU: 5.Sınıf Hücre

A- Mikroskop ve Kullanımı

B- Hücre Bilgisinin Tarihsel Gelişimi

 

• Zacharias Janssen (Zakaryas Yansen) ilk mikroskobu buldu.
• Hücreyi ilk keşfeden kişi Robert Hooke(Rabırt Huk)tur.
  Şişe mantarını incelerken küçük odaların olduğunu gördü.
  Buna içi boş oda anlamına gelen Hücre adını verdi.
• Anton Van Leeuwenhock (Lövenhuk) mikroskopla havuz suyunu incelerken hareket eden küçük canlıları gördü.

C- Hücre Nedir

• Canlıların vücudu hücrelerden oluştur.
• Hücreler canlıdır.
• Kendi başına yaşayabilme özelliği gösterir.

Hücrenin Temel Kısımları
Hücre üç temel kısımdan meydana gelir.
Bunlar dıştan içe doğru hücre zarı, sitoplazma ve çekirdektir.

Hücre Zarı

Hücreyi dış etkilere karşı korur.
Esnek bir yapısı vardır, üzerinde geçitler (Por) bulunur.
Porlar aracılığı ile madde alışverişi yapar, seçici geçirgendir.
Her maddeyi içeri almaz veya dışarı çıkarmaz.

Hücre zarının özellikleri

• Hücreye şekil verir.
• Hücreyi dış etkilerden korur.
• Hücrenin madde alışverişini kontrol eder.
• Hücrenin dağılmasını engeller.
• Canlıdır.

Hücre Duvarı (Çeperi)

Hücre zarının etrafını saran sert ve dayanıklı bir yapıdır.
Bitki hücrelerinde bulunur.
Bakteri ve mantarlarda da bulunmaktadır.

• Hayvan hücrelerinde bulunmaz.
• Hücre zarının etrafını sarar.
• Bitkiye dayanıklılık sağlar.
• Bitkiyi iç ve dış etkilere karşı korur.
• Hücre duvarı tam geçirgendir.
• Cansızdır.

Sitoplazma

Hücre zarı ile çekirdek arasını doldurur, yumurta akı kıvamındadır.
Yarı saydam ve akışkandır.
Yapısının çok büyük bir kısmı sudur.
Yaşamsal olaylar sitoplazmada gerçekleşir.
Solunum, boşaltım, sindirim, madde sentezi (üretimi), enerji üretimi, beslenme olayları gerçekleştirilir.
Yaşamsal olayların gerçekleştiği yapılara organel adı verilir.

 

Hücrede Bulunan Organeller

1. Endoplazmik Retikulum

Endoplazmik Retikulum

Hücrenin içini ağ gibi saran kanal sistemidir.
Hücre içine maddelerin taşınmasını sağlar.
Bir ülkedeki karayollarına benzer.

2. Golgi Cisimciği (Aygıtı)

Golgi Cisimciği

Salgı maddelerinin üretilmesini, kesecikler halinde paketlenmesi sağlar.
Salgı üreten hücrelerde normalden fazla bulunur.
Tükürük bezi, ter bezi, süt bezi, deri golgi cisimciğinin fazla olduğu yerlerdir.
Çiçekli bitkilerde bal özü salgılanmasını gerçekleştirir.

 

3. Mitokondri

Mitokondri

Besin ve oksijeni yakarak hücre için gerekli enerjiyi üretir.
Hücrenin enerji santralleridir.
Enerji tüketiminin fazla olduğu yerlerde mitokondri sayısı da fazladır.
Sinir, kas, karaciğer hücrelerinde fazlaca bulunur.

 

4. Lizozom

Lizozom

Hücre içindeki maddelerin sindirilmesini sağlar.
Büyük yapılı besinleri küçük parçalara ayırır.
Yaşlanmış dokuları, mikropları yok eder.
Hayvan hücrelerinde bulunur.

 

5. Ribozom

Ribozom

Bütün hücrelerde bulunur.
En küçük organeldir.
Proteinlerin üretimini sağlar.
Protein üretiminin fazla olduğu yerlerde ribozom sayısı fazladır.
Genç hücrelerde, karaciğer ve salgı bezlerinde fazla bulunur.

 

6. Sentrozom

Sentrozom

Sentrozom çiftler halinde bulunur.
Sentrozom iki sentriyolden oluşur.
Hücre bölünmesinde görevlidir.
Hayvan hücrelerinde bulunur.

 

7. Koful

Koful

Hücrede depo görevini görür.
Besin maddeleri, artık maddeler ya da atık maddeler bulunabilir.
Hayvan hücresinde küçük, bitki hücresinde büyük yapılıdır.