7.7.1. Ampullerin Bağlanma Şekilleri Önerilen Süre: 12 ders saati
Konu/Kavramlar: Seri bağlama, paralel bağlama, elektrik akımı, ampermetre, gerilim
(potansiyel farkı), voltmetre, Ohm Yasası 7.6.1.1. Seri ve paralel bağlamanın nasıl olduğunu keşfeder, seri ve paralel bağlı ampullerden oluşan bir devre şeması çizer. 7.6.1.2. Ampullerin seri ve paralel bağlandığı durumlardaki parlaklık farklılıklarını devre üzerinde gözlemler ve sonucu yorumlar. 7.6.1.3. Elektrik enerjisi kaynaklarının elektrik devrelerine elektrik akımı sağladığını ve
elektrik akımının bir çeşit enerji aktarımı olduğunu bilir. 7.6.1.4. Ampermetreyi devreye seri bağlayarak okuduğu değeri akım şiddeti olarak adlandırır ve birimini ifade eder. 7.6.1.5. Voltmetreyi devreye paralel bağlayarak devre uçları arasındaki gerilimi (potansiyel farkı) ölçer ve birimini ifade eder. 7.6.1.6. Bir devre elemanının uçları arasındaki gerilim ile üzerinden geçen akım arasındaki ilişkiyi deneyerek keşfeder. 7.6.1.7. Ampullerin seri ve paralel bağlandığı durumlardaki parlaklık farklılığının sebebini elektriksel dirençle ilişkilendirir.
KONU: Ampullerin Bağlanma Şekilleri
A- Elektrik Akımı Nedir
Elektrik yüklerinin iletken maddeler üzerinden hareketi ile elektrik akımı oluşur.
Elektrik akımı elektronların pilin (-) kutbundan (+) kutba hareket etmesi sonucu oluşur.
Elektrik akımının yönü pilin (+) kutuptan (-) kutba doğrudur. Not: Elektrik akımı ile elektronların hareket yönü zıttır.
1. Elektrik Devresinde Devre Elemanları ve Görevleri
Pil
Kimyasal enerjiyi elektrik enerjisine çevirir. Devre elemanlarının çalışması için gerekli akımı sağlar.
Batarya
Birden fazla pilin seri olarak bağlanması ile oluşur.
Anahtar
Elektrik akımının iletilmesini kontrol eder.
Ampul
Elektrik enerjisini ışık enerjisine çevirir.
İletken tel
Elektrik akımını iletilmesini sağlar.
Basit bir elektrik devresi su tesisatına benzerlik gösterir.
Su pompası: Üreteç Borular: İletken tel Kıvrımlı borular: Direnç Vana: Anahtara benzetilebilir.
Elektrik enerjisi kaynakları (Pil, batarya, akü, jeneratör, dinamo) elektrik devresine elektrik akımı verir.
Elektrik akımı, elektronların titreşimi ile gerçekleşen enerji aktarımıdır.
2. Elektrik Akımı
Elektrik akımı "Ampermetre" adı verilen araçla ölçülür.
Ampermetre elektrik devresine seri olarak bağlanır.
Ampermetrenin gösterdiği direnç çok azdır, üzerinden çok akım geçer.
Ampermetrenin de + ve - uçları pilin + ve - uçlarına bağlanmalıdır.
Akımın birimi Amper (A)'dir.
Akım I simgesi ile gösterilir.
Ampermetrenin Bağlanma Şekli
Her elektrikli aracın kullanacağı elektrik miktarı farklıdır.
Elektrikli aracın kullandığı akım miktarı arttıkça kullandığımız enerji miktarı da artacaktır.
3. Elektrik Gerilimi (Potansiyel Farkı)
Devredeki gerilimi ölçmek için kullanılan araca "Voltmetre"denir.
Voltmetre elektrik devresine paralel bağlanır.
Voltmetrenin direnci çok yüksektir, üzerinden çok az akım geçer.
Gerilimin birimi Volt (V)'tur.
Volt V simgesi ile gösterilir.
Voltmetrenin Bağlanma Şekli
4. Direnç
Bir elektrik devresinde gerilimin akıma oranı sabittir. Bu oran direnci verir.
Direnci bulduğumuz bu kurala "Ohm Kanunu" denir.
Ohm kanunu Georg Simon Ohm tarafından bulunmuştur. Direnç = Gerilim/Akım R = V/I formülü ile gösterilir.
Ohm Kanunu
Direnç R sembolü ile gösterilir.
Birimi ohm (Ω)'dur.
Direnci ölçmek için direnç ölçer (Ohmmetre) kullanılır.
Ohmmetre
Devreye fazladan pil bağlanarak gerilim artırıldığında devrenin direnci değişmez.
Gerilim arttıkça akımda artacaktır. (Gerilim ve akım doğru orantılı)
İletkenin direnci arttıkça üzerinden geçen akım azalacaktır. (Direnç ve akım ters orantılı)
B- Ampullerin Bağlanma Çeşitleri
Ampuller seri ve paralel bağlanabilir.
Seri bağlı ampuller birbirinin ardı ardına bağlanır. Ampuller ana kol üzerinde dizilmiştir.
Paralel bağlı ampullerde ise ampullerin uçları yan yana bağlanmıştır. Ampuller yan kollar üzerindedir.
1. Seri bağlama
Ampullerin sadece bir ucu birbirine bağlanmasıyla oluşan bağlamaya seri bağlama denir
Seri bağlı ampul sayısı artırıldığında dirençler artacağı için üzerilerinden geçen akım miktarı da azalır.
Seri bağlı ampulleri sayısı arttıkça ampullerin parlaklıkları azalır.
(Ampul parlaklığı üzerinden geçen akıma bağlıdır.)
Seri bağlı ampullerden biri çıkarılırsa veya patlarsa diğer ampullerde ışık vermez.
Seri bağlı ampullerde direnci büyük olan daha parlak yanar.
Seri bağlı ampuller, paralel bağlı ampullere göre pili daha uzun sürede bitirir.
Ampuller, üzerinden geçen akıma direnç uygular.
Ampulleri de direnç olarak düşünebiliriz.
Seri bağlı ampuller şerit ledlerde, yılbaşı ağacı süslerinde kullanılır.